DeVito, Chris — Coltrane według Coltrane'a

Trudno uwierzyć w to, co o książce piszą wydawcy w zdaniu otwierającym tekst promocyjny: „Pierwsza w Polsce książka poświęcona Johnowi Coltrane’owi (…)”. Gigant i legenda jazzu nie doczekał się dotychczas porządnej biografii ani innego wydawnictwa ukazującego wyjątkowość mistrza free jazzu. Chociażby z tego tylko powodu książka Coltrane według Coltrane’a powinna obowiązkowo trafić na półki nie tylko amatorów jazzu, ale każdego fana muzyki. Po zapoznaniu się z publikacją można jednak jeszcze spokojnie wskazać kilka innych powodów, dla których warto sięgnąć po tę pozycję.

Coltrane według Coltrane’a nie jest biografią i zawiodą się Ci, którzy będą chcieli dokładnie poznać losy Trane’a. Publikacja, którą na polski rynek wprowadza wydawnictwo Kosmos Kosmos, zawiera, jak sam autor (Chris DeVito, książka powstała w 2010 r.) mówi, „niemal wszystkie znane wywiady z Coltrane’em – a także artykuły, wspomnienia i noty z okładek płyt, w których cytowano jego wypowiedzi”. Lwią częścią pracy było zgromadzenie wszystkich materiałów, nagrań (DeVito przygotował od nowa transkrypcje kilkunastu rozmów). Niewątpliwym smaczkiem wydawnictwa są fragmenty osobistych zapisków i listów Coltrane’a, pozyskane od jego pasierbicy Antoniny Andrews. Całość ułożona została w porządku chronologicznym zgodnie z kluczem: CZĘŚĆ I (1952- 1960), CZĘŚĆ II (1961 – 1962) oraz CZĘŚĆ III (1963 – 1967). Oddzielnie umieszczone zostały wybrane cytaty z Coltrane’a oraz dwa dodatki – wywiad z przyjacielem muzyka oraz krótka rozmowa z dyrektorem szkoły, w której Trane stawiał pierwsze muzyczne kroki.

Formuła książki jest zarazem jej największą zaletą, jak i wadą. Plusem jest żywotność i emocjonalność materiału. Czytając rozmowy Coltrane’a z przeróżnymi osobami, zgłębiając jego słowa mamy wrażenie, że jesteśmy tuż obok i obcujemy z mistrzem „na żywo”. Niemała w tym zasługa tłumaczenia Filipa Łobodzińskiego (który w świecie jazzu zasłynął brawurowym przekładem książki Miles. Autobiografia). Dodatkowe podziękowania do Łobodzińskiego należy skierować również za niezliczone przypisy, które ułatwiają podróż po meandrach współpracowników Trane’a, czy miejsc, które artysta wspomina w wywiadach. Z komentarzy tłumacza można by było spokojnie stworzyć oddzielną pozycję.

Struktura książki jest też jednak również jej największą wadą. Przede wszystkim nie każdy wywiad jest faktycznie wart uwagi. Niektóre wątki (szczególnie te związane z dzieciństwem) powtarzają się i są przedstawione w schematyczny, mało angażujący sposób. Nie wszyscy rozmówcy potrafili faktycznie wydobyć z Trane’a to, co najciekawsze, czyli jego postrzeganie muzyki i kontrowersje, które wzbudzał swoim nieoczywistym stylem. W efekcie są momenty, gdy u czytelnika pojawia się silna pokusa przeskoczenia kilkunastu stron, aby samodzielnie wyłuskać to, co szczególnie ciekawe. Może taki był zamysł autora, który do minimum ograniczył swój wpływ na treść, którą otrzymujemy? Warto mieć tego świadomość sięgając po Coltrane według Coltrane’a.

Szkoda, że przed zanurzeniem się w świat słów Coltrane’a polski czytelnik nie miał dotychczas szansy zapoznania się z biografią legendy. Pełne poznanie Johna Colatrane’a za pomocą recenzowanej tu książki będzie niezwykle trudne, ale być może bliskość muzyka będzie wystarczająca, aby sięgnąć po opracowanie bardziej kompleksowe, a szczególnie po muzykę Trane’a, bo to przecież o nią tak naprawdę chodzi, prawda?